The Beatles - "Beatles for Sale" (1964)

Rok 1964 był dla Beatlesów niezwykle pracowity. Po podboju Stanów Zjednoczonych w lutym, a po drodze nakręceniu filmu i nagraniu płyty, przyszła pora na inne zakątki świata. Po zasłużonych dwutygodniowych wakacjach w maju, w następnym miesiącu bożyszcze tłumów ponownie zabrali się porządnie do roboty. W tym czasie, 19 czerwca, wyszła przeciętna EP-ka "Long Tall Sally", na której czwórka zagrała trzy rock'n'rollowe standardy ("Long Tall Sally" Little Richarda, "Slow Down" Larry'ego Williamsa i "Matchbox" Carla Perkinsa) i jedną autorską kompozycję "I Call Your Name". Z tego zestawu najciekawiej wypada pierwszy ze standardów ze sporą ilością energii, poza tym jest bardzo średnio.

Niedługo potem, a jeszcze przed premierą filmu i albumu "A Hard Day's Night", ruszyli na 28-dniowe tournée po kilku krajach, w których nigdy wcześniej nie grali, czyli Danii, Australii, Holandii, Hongkongu i Nowej Zelandii. Łącznie odbyło się 37 występów. Na początku trasy Ringo zachorował na zapalenie migdałków, przez co musiał opuścić dziesięć pierwszych koncertów. Na ten czas zastąpił go Jimmy Nicol - perkusista The Shubdubs. Ringo wrócił w połowie czerwca, gdy zespół przebywał w Australii. We wszystkich tych krajach publiczność szalała na punkcie fantastycznej czwórki, tak jak w Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych. Jak się okazało, było to jedno z ostatnich światowych tournée w karierze The Beatles.

Potem nastąpiła premiera "A Hard Day's Night", kiedy to muzycy włączyli się w promocję swojego nowego dzieła (występy w rodzimym kraju, plus dwa w Szwecji), a już 19 sierpnia wyruszyli na pierwszą wielką trasę koncertową po Ameryce. Poprzedni pobyt był dość krótką, dwutygodniową wyprawą, podczas której udało się zorganizować kilka koncertów i występów w programach telewizyjnych (co i tak wystarczyło, by Ameryka oszalała na ich punkcie), lecz tym razem w ciągu trzydziestu dwóch dni odwiedzili 24 miasta w Kanadzie i Stanach Zjednoczonych, dając tam 32 koncerty. Jak na tak wielki zespół przystało, odbywały się one w największych miastach (takich jak Las Vegas, Nowy Jork, Los Angeles czy Chicago), halach i stadionach. Zainteresowanie biletami było olbrzymie, wiele z nich wyprzedano 2 czy 3 miesiące wcześniej.

Podróż Beatlesów na drugą stronę Atlantyku obfitowała w wiele ciekawych zdarzeń, takich jak pierwsze spotkanie z Bobem Dylanem, co było także ich pierwszą stycznością z marihuaną. Warto podkreślić, że podczas trasy muzycy mocno sprzeciwiali się segregacji rasowej, będącej w połowie lat 60. dużym problemem etnicznym. 11 września przed koncertem w Jacksonville na Florydzie powiedzieli, że nie wyjdą na scenę, dopóki wśród widowni nie zostanie zniesiony podział na czarnych i białych. Można powiedzieć, że tournée było nie mniej udane niż legendarny, lutowy przyjazd, a dodatkowo amerykańscy fani mieli więcej okazji, by zobaczyć swoich idoli na żywo.

Po powrocie ze Stanów Zjednoczonych muzycy nie zamierzali rezygnować z występowania (albo inaczej - musieli wypełnić koncertowe zobowiązania), na skutek czego już niecałe 3 tygodnie później rozpoczęła się trasa po Wielkiej Brytanii, trwająca przez okres miesiąca, od 9 października do 10 listopada. Do tego przez cały ten czas dochodziły wszelkie spotkania z fanami, wywiady czy występy w programach telewizyjnych. Biorąc to wszystko pod uwagę, może dziwić fakt, że nie tylko znaleźli czas, by powrócić do studia nagraniowego, ale i by napisać nowy materiał. Już przed wyjazdem zza ocean rozpoczęto rejestrowanie premierowych nagrań, ale dopiero po przylocie z USA zajęto się tym na poważnie.

Chłopaki chcieli kontynuować koncepcję z "A Hard Day’s Night", umieszczając na płycie wyłącznie swój materiał, bez wspierania się cudzymi kompozycjami. Jednak wszystko to, o czym napisałem, odbiło się na zawartości ich nowego dzieła. Ciągłe koncertowanie na całym świecie nie było zbyt pomocne w kontekście pisania nowych piosenek, dlatego też powrócono do koncepcji z dwóch pierwszych albumów, czyli umieszczenia ośmiu autorskich kompozycji z sześcioma coverami. Można usprawiedliwić taki ruch zbyt wieloma zajęciami odbywającymi się wokół otoczki i promocji zespołu, jednak moim zdaniem lepszym ruchem byłoby odłożenie premiery nowego wydawnictwa, aż uzbiera się więcej swoich kawałków.

Nie ma nic złego w nagrywaniu przeróbek (szczególnie, że niektóre z "Beatles for Sale" są naprawdę niezłe), ale dla The Beatles to krok w tył. Na "A Hard Day's Night" Lennon i McCartney pokazali, że potrafią stworzyć pełny, 30-minutowy zestaw bez oglądania się na stworzone już nagrania, a dodatkowo całość utrzymano na bardzo dobrym, zawodowym poziomie. Na ich następnym dziele mamy do czynienia z wahaniami jakości i nierównością materiału, do tego wydawnictwo brzmi nieco bardziej archaicznie i staroświecko niż "A Hard Day's Night". Wydaje się też, że longplay był mimo wszystko robiony w pośpiechu, byle zdążyć z premierą przed Gwiazdką. Chłopaki wchodzili do studia między koncertami i innymi zobowiązaniami, przez co materiał ten nie wydaje się tak dopracowany, jak poprzedni. Udało się wyrobić w terminie, a premiera odbyła się 4 grudnia 1964 roku, dzięki czemu krążek mógł być świetnym pomysłem na prezent świąteczny. Może stąd tytuł, w polskim tłumaczeniu brzmiący "Beatlesi na sprzedaż". Nietrudno zatem zrozumieć czemu nawet wśród miłośników zespołu wydawnictwo to nie cieszy się zbyt wielkim uznaniem.

Krok w tył zrobiono nawet na linii album-singiel na międzynarodowy rynek. Na małą płytkę wybrano "I Feel Fine", zaś na drugiej stronie zamieszczono inny autorski "She's a Woman". Sam wybór był prawidłowy, jednak kompozycje te - podobnie jak wcześniej "I Want to Hold Your Hand", "This Boy" czy "She Loves You" - nie pojawiły się na płycie długogrającej. O ile "She's a Woman" nie wyróżnia się niczym specjalnym, tak "I Feel Fine" spokojnie mógłby zająć miejsce jednego ze słabszych fragmentów longplaya i podniósłby nieco jego poziom. Nagranie wyróżnia się pojawiającym się na początku, pierwszym w historii użyciem gitarowego sprzężenia zwrotnego (pomysł wyszedł od Johna Lennona), jednak w pamięć najbardziej zapada znakomita melodia. Z perspektywy czasu można stwierdzić, że to od tego nagrania zaczęło się eksperymentowanie The Beatles z brzmieniem, na razie jeszcze bardzo nieśmiałe.

W przypadku zrobienia zdjęć na krążek znów skorzystano z usług fotografa Roberta Freemana. Zrobił je jesienią 1964 roku w jednym z królewskich parków w Londynie, nazwanym Hyde Park. W sesji zdjęciowej wykorzystał on matowe, jesienne kolory, tak by pasowały do nadchodzącej daty premiery. Na okładkę dostały się dwie fotografie, które nawet dziś wyglądają całkiem ciekawie. W odróżnieniu od nieparzystych europejskich płyt, muzycy wyglądają na nich jakby byli w nieco ponurych nastrojach (czyżby znów nawiązanie do jesiennej pory roku?). Bliżej tym zdjęciom do stylistyki poprzedniej pracy Freemana - "With the Beatles", jednak tamten projekt wygląda obecnie na bardziej przestarzały.

W porównaniu do pierwszych trzech krążków, "Beatles for Sale" nie ma swojego amerykańskiego odpowiednika. Wytwórnia Capitol postępowała wtedy wyjątkowo zachłannie, tworząc więcej wersji niż w przypadku reszty świata (ostatecznie powstało 17 amerykańskich na 13 europejskich), dzięki czemu z tego materiału niemalże stworzono dwa osobne dzieła - osiem utworów trafiło na album "Beatles '65", a sześć innych na "Beatles VI". By wydawnictwa nie były zbyt krótkie, ich zawartość uzupełniono nagraniami z innych płyt zespołu oraz stronami A i B niealbumowych singli (oba i tak nie przekroczyły czasu trwania 28 minut). Capitol także wyrobił się przed okresem świątecznym, bo "Beatles '65" ukazał się 11 dni po premierze europejskiej edycji. Z czysto komercyjnego punktu widzenia był to strzał w dziesiątkę, ponieważ oba amerykańskie albumy rozchodziły się jak świeże bułeczki.

Zestaw coverów prezentuje się następująco: "Rock and Roll Music" Chucka Berry'ego, "Mr. Moonlight" Roya Lee Johnsona, "Kansas City" Jerry'ego Leibera i Mike'a Stollera połączony z "Hey-Hey-Hey-Hey!" Little Richarda, "Words of Love" Buddy'ego Holly, "Honey Don't" i "Everybody's Trying to Be My Baby" - oba autorstwa Carla Perkinsa. Ich poziom jest dość nierówny, ale kilka z nich to jedne z ciekawszych punktów "Beatles for Sale". Jak naładowany energią rock and roll, pod wielce wymownym tytułem "Rock and Roll Music" - w tamtym czasie jedna z ulubionych piosenek Johna (w ogóle Chuck Berry był dla całej czwórki wielką inspiracją). Albo "Mr. Moonlight" z powoli snującą się melodią i całkiem intrygującym klimatem. George gra tutaj na afrykańskim bębnie djembe, a w środku pojawia się partia klawiszy w wykonaniu George'a Martina, jednak dziś brzmi ona strasznie archaicznie. Przyjemnie słucha się też melodyjnego "Words of Love".

Reszta przeróbek budzi u mnie większe zastrzeżenia. Rockabilly "Everybody's Trying to Be My Baby" z wokalem George'a to w miarę przyzwoity kawałek, ale nie tego poziomu oczekuje się od The Beatles. Połączony z dwóch odrębnych utworów "Kansas City/Hey-Hey-Hey-Hey!" nie tylko sam w sobie brzmi bardziej staroświecko od reszty, ale i nie powala samym wykonaniem. Choć przynajmniej sklejka dwóch kompozycji nie pozostawia uczucia chaotyczności. Najsłabiej wypada okropnie banalny "Honey Don't" z wokalnym udziałem Starra. Właśnie to wykonanie zastąpiłbym dużo lepszym, autorskim "I Feel Fine". Jednak dwa ostatnie brzmią jak odrzuty po dwóch pierwszych wydawnictwach (bo na poprzednim nie było coverów).

Autorska część wypada niewiele lepiej, choć nadal można odczuć wahania jakości. Początek tego nie zapowiada. Pozytywnie wyróżnia się już sam otwieracz w postaci "No Reply", łączący wyciszone momenty z dość agresywnymi - jak na rok 1964 - przełamaniami. Dużo przebojowości, niewiele ustępującej tej z "I Feel Fine", ma w sobie "I'm a Loser" (choć posiada również archaicznie brzmiącą harmonijkę), z kolei "Baby's in Black" to ta nastrojowa i nostalgiczna strona The Beatles, od jakiej nigdy nie stronili. "I'll Follow the Sun" to także sympatyczna, mocno mccartney'owa ballada, jednak ciężko postawić ją w rzędzie z jego najwybitniejszymi tego typu kawałkami, pokroju "Yesterday" czy "Here, There and Everywhere".

Za najlepszy moment krążka powszechnie uchodzi radosny "Eight Days a Week". Rzeczywiście, posiada on najbardziej zapadającą w pamięć melodię i nie można zarzucić mu bezbarwności, jednak w porównaniu z wieloma innymi hitami The Beatles budzi u mnie dość mieszane odczucia. A w kategorii hitu nie może się równać z ciekawszym "I Feel Fine". Mimo że początek "Eight Days a Week" rozpoczynający się od narastania dźwięku był w swoim czasie nowatorskim zagraniem. W USA wydano go na singlu, ale w Wielkiej Brytanii został uznany za niewystarczająco dobry do takiej promocji. Lepsze wrażenia pozostawia po sobie melodyjny "Every Little Thing" (piosenka McCartney'a z głównym wokalem Lennona - rzadki przypadek takiej zamiany), a także "What You're Doing". Ten ostatni to jeden z najfajniejszych kawałków na albumie, napędzany intensywną grą Starra i posiadający całkiem niezły motyw gitarowy. A umieszczony między nimi, zalatujący country "I Don't Want to Spoil the Party" to praktycznie wtopa i niezwykle nijaki numer, który ciężko zapamiętać nawet po kilkukrotnym przesłuchaniu.

Choć "Beatles for Sale" został początkowo przyjęty z entuzjazmem (jak wszystko, co w tym czasie wydawała grupa), tak po latach jawi się on jako (nie wliczając "Yellow Submarine") najmniej istotne dzieło w studyjnej dyskografii The Beatles, stanowiące krok w tył względem dość przełomowego "A Hard Day's Night" i odgrzewające stare patenty z początków nagraniowej działalności grupy. Oczywiście, i w tym przypadku nie można mówić o fuszerce, bo znajduje się tu kilka naprawdę dobrych momentów naznaczonych beatlesowską magią, ale nie zmienia to faktu, że do całości można było bardziej się przyłożyć bądź odstawić jej nagranie na później. Dla oddanych fanów The Beatles i tak będzie to pozycja obowiązkowa, ale reszta nie musi zaprzątać sobie nim głowy.

Moja ocena - 6/10

Lista utworów:

01. No Reply (John Lennon, Paul McCartney)

02. I'm a Loser (John Lennon, Paul McCartney)

03. Baby's in Black (John Lennon, Paul McCartney)

04. Rock and Roll Music (Chuck Berry)

05. I'll Follow the Sun (John Lennon, Paul McCartney)

06. Mr. Moonlight (Roy Lee Johnson)

07. Kansas City/Hey-Hey-Hey-Hey! (Jerry Leiber, Richard Penniman, Mike Stoller)

08. Eight Days a Week (John Lennon, Paul McCartney)

09. Words of Love (Buddy Holly)

10. Honey Don't (Carl Perkins)

11. Every Little Thing (John Lennon, Paul McCartney)

12. I Don't Want to Spoil the Party (John Lennon, Paul McCartney)

13. What You're Doing (John Lennon, Paul McCartney)

14. Everybody's Trying to Be My Baby (Carl Perkins)